Stara srpska kuća: U OŠ „Ilija Grašanin“ u Grockoj 13.05.2013. godine otvorena je izložba „Narodno graditeljstvo – spomenik kulture danas“ autora Nade Živković, etnologa i višeg stručnog saradnika Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Izložba je deo programa „Putujuće izložbe“ Centra za kulturu Grocka-Ustanove kulture grada Beograda, realizovanog u saradnji sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
Ova dragocena izložba je prvobitno stajala na Kalemegdanskom platou, i u slici i reči upoznaje nas sa spomeničkim nasleđem Beograda i okoline iz oblasti stambene narodne arhitekture. Predstavlja nam staru srpsku seosku i varošku kuću.
Izložba obuhvata i brojne spomenike kulture na užoj teritoriji Grocke koji su pod zaštitom navedene ustanove. Spomenici koji stanovnike Grocke svakodnevno okružuju stavljaju se u širi kontekst, objašnjava se njihov opšti značaj, i donosi pregled tradicionalnog u narodnoj arhitekturi i osobina karakterističnih za srpsko narodno graditeljstvo.
Kuće se sastoje od tzv. „odžaklije“, centralnog dela kuće koji predstavlja kuhinjsko-dnevni prostor sa ognjištem, jedne ili više soba, trema i podruma, dok varoške kuće odlikuje veći broj soba i postojanje isturenog doksata. Zidane su u bondručnoj konstrukciji sa ispunom od čatme (drvena konstrukcija od hrastovih greda je ispunjena pleterom, slamom i blatom), i pokrivene su četvoroslivnim ćeramidnim krovom sa širokim strehama. To su ujedno i neke od osobina po kojima se naše narodno neimarstvo prepoznaje u odnosu na kuće drugih naroda ili drugih klimatskih podneblja. Građene po meri čoveka, u njih je utkano znanje, iskustvo i estetika narodnih neimara.
Istoričarka umetnosti Zorica Atić je prilikom predstavljanja izložbe naglasila upravo ove prepoznatljive karakteristike, objašnjavajući vrednost naših starih kuća i njihov značaj u okviru kulturne baštine i tradicije.
Od ukupnog broja evidentiranih stambenih objekata u 17 beogradskih opština, a to je 48 pojedinačnih objekata i 2 prostorno kulturno-istorijske celine, čak 11 pojedinačnih objekata i jedna prostorna kulturno-istorijska celina se nalaze upravo u Grockoj.
Na izložbi su predstavljeni sledeći vredni spomenici kulture koji se nalaze na užoj teritoriji Grocke i naselju daju autentični šarm:
– Rančićeva kuća, Majevička 9, (Rešenje Zavoda br. 525/4 od 27.6.1966); Kulturno dobro od velikog značaja, (Odluka, „Sl. glasnik SRS“ br. 14/79)
– Karapešićeva kuća, Zlatiborska 9, (Rešenje Zavoda br. 603/1 od 28.6.1966.)
– Panićeva kuća, Bulevar revolucije 29, (Rešenje Zavoda br. 607/1 od 30.6.1966.)
– Popovićeva kuća, 17.oktobra 4, (Rešenje Zavoda br. 611/1 od 30.6.1966.)
– Smiljanićeva kuća, Dimitrija Tucovića 17, (Rešenje Zavoda br. 613/1 od 30.6.1966. )
– Vlajkovićeva kuća, 17. oktobra 8, (Rešenje Zavoda br. 605/1 od 30.6.1966.)
Predstavljena je i jedna prostorna kulturno istorijska celina, kojom gročani svakodnevno prolaze:
– Gročanska čaršija, Bulevar oslobođenja, (Rešenje Zavoda br. 470/4 od 12.5.1966); Kulturno dobro od velikog značaja, (Odluka, „Sl. glasnik SRS“ br. 14/79)
Organizator programa: Zorica Atić, istoričar umetnosti
