Na jednom delu očitavaju se rukopisi gotovo svih vladara ovog grada. U uskom krugu vide se ostaci rimskog kastruma, kapija iz doba despota Stefana, te turske i austrijske građevine…
NA jednom, posebnom delu Beogradske tvrđave postoje otisci brojnih vladara i vlasti koji su ovde nastajali tokom prethodne dve hiljade godina. Kada bi neko ubo nevidljivi šestar u Zindan kapiju i napravio njim krug poluprečnika od 20 metara, dotakao bio ostatke od Rimljana do danas.
Kako kaže arheolog Relja Seratlić iz JP „Beogradska tvrđava“, ovde se na malom prostoru „vidi istorija kroz koju je prošla tvrđava, ili tvrđava – kroz koju je prošla istorija“.
Singidunum, pa despot
Šetnju počinjemo u blizini današnje Astronomske opservatorije „Ruđer Bošković“, Crkve Ružice i Zindan kapije.
– Na jednom delu zidina jasno se vide obrisi različitih beogradskih vladara koji su tokom postojanja vremenski bili vekovima udaljeni jedni od drugih – objašnjava Seratlić. – Ovde se očitavaju različiti vojni pečati – utvrđenja koja su na istom mestu postojala još od Singidunuma.
Zaista, pred posmatračem se pomalja deo vojne fortifikacije antičkog kastruma, prvobitnog rimskog vojnog utvrđenja koji je nastao još u drugom veku nove ere. Rimsko vojno utvrđenje bilo je mesto u kojem je stolovala Četvrta legija Flavija, nazvana još i Feliks – srećna. To je bila pogranična vojna jedinica Rimskog carstva, jer je u doba nastanka rimskog Singidunuma, preko puta, na levoj obali Dunava bila Panonija. To je za ondašnje Rimljane bila divljina koja nije ulazila u sastav njihove imperije.
– U istom zidu, ali i neposredno pored njega vidimo očuvani deo srednjevekovnog kompleksa sa Dizdarevom kulom – dodaje Seratlić. – Ona je građena istovremeno sa bedemima Gornjeg grada, u vreme kada Beograd prvi put postaje srpska prestonica, u vreme despota Stefana Lazarevića, početkom 15. veka.
Opservatorija u Dizdarevoj kuli
U višem delu tog istog zida su delovi utvrđenja koje su potom pravili Austrijanci, a zatim Turci.
Tako je Istočna kapija sa Dizdarevom kulom (u kojoj se nalazi današnja opservatorija) jedno od retkih sačuvanih srednjovekovnih celina Beogradske tvrđave.
– Odmah pored je i Zindan kapija, jedna od najprepoznatljivijih, sa moćnim polukružnim kulama, podignuta sredinom 15. veka – nastavlja naš sagovornik. – Posle 1427. godine, kada je grad iz srpskih vraćen u ugarske ruke, upravo Ugari prave ovu kapiju kako bi bolje zaštitili Istočnu kapiju, koja je tada bila glavni ulaz u grad.
Nešto niže nalazi se Leopoldova kapija, koju grade Austrijanci 1688. godine, kada uspevaju nakratko da preuzmu vlast u Beogradu. Njihovim radovima rukovodi Andrea Kornaro, čovek koji je gradio i kapiju koju poznajemo kao Sahat kapiju.
Sahat posle Kornara
– TA kapija je starija od Sahat kule i prvobitno su je zvali Kornarova, da bi joj Tuci dodali „sahat“ tek pola veka kasnije.
Najzad, u neposrednoj blizini nalaze se i Crkva Ružica i Kapela Svete Petke, koje potiču iz prethodnih vekova. Crkva Ružica je 1867. godine nastala tako što je prepravljena jedna austrijska barutana.
Do nje, na mestu večitog izvora i neuglednih, omanjih bogomolja, Kapela Svete Petke u obliku koji poznajemo postoji od 1937. godine, kao delo velikog arhitekte Momira Korunovića.
ISTOČNA KAPIJA SA DIZDAREVOM KULOM
OD svih kapija iz doba despota Stefana jedino Istočna ili Despotova kapija još služi kao prolaz. Kako objašnjava Seratlić, do nje vodi drveni most preko rova, a budući da se nalazi u dvojnom bedemu, i kapija je dvojna. Iznad nje nalazio se odbrambeni balkon – mušikula, od kojeg su do danas sačuvane tri konzole, ali i ostaci polukružne niše u kojoj se nekada nalazila freska sa likom zaštitnika grada.
Po svemu sudeći, tu je bila prikazana ikona Bogorodice. Uostalom, vekovima je ikona posvećena Bogomajci čuvana u Hramu Uspenja Presvete Bogorodice na Donjem gradu i smatrana je zaštitnicom grada.
ZINDAN KAPIJA
MOĆNE polukružne kule prepoznatljivo su obeležje Zindan kapije, koja je bila vrsta predutvrđenja Istočne kapije i ulaza u grad. Na kulama i lučnom bedemu ovog kompleksa nalazi se sedam topovskih otvora. To je mesto gde je prvi put primenjen sistem odbrane vatrenim oružjem, odnosno artiljerijom.
U vreme austrijskih radova početkom 18. veka kompleks je temeljno rekonstruisan, kada su kule dobile svodove od opeka i stepeništa sa pristupnim hodnicima, a lučni bedem je ojačan zemljanim nasipom. Tokom 18. veka, po povratku Osmanlija, kule su služile kao zatvorske ćelije – zindan na turskom označava tamnicu.
(Novosti)
